Những năm gần đây, cụm từ “đột biến” trở nên sốt đối với những người chơi cây. Khởi nguồn từ lan đột biến, rồi đến kiểng lá đột biến với giá trị có khi lên đến hàng tỷ đồng cho mỗi cây được giao dịch.
Người người chạy theo cây kiểng đột biến, nhiều người có ác cảm với cây đột biến, phần vì “giá trị” của chúng có khi bị đẩy lên quá cao. Tuy nhiên Nhà Mình có cây tin rằng vẫn còn rất nhiều người theo đuổi chúng vì đúng giá trị ban đầu, đó là trồng một cái cây, nuôi dưỡng một tác phẩm nghệ thuật!
Và có một điều không thể phủ nhận, chính là những cây đột biến thì quá đẹp và có quá nhiều loại. Nếu bạn cũng quan tâm đến chúng, Mình sẽ giúp bạn phân loại các kiểu đột biến và tìm hiểu nguyên nhân khoa học đằng sau hiện tượng này. Đây cũng là chìa khóa lý giải cho việc một số cây đột biến lại rất khó nhân giống và rất hiếm có khó tìm.
Chimeral Variegation
Chimeral variegation là loại đột biến phổ biến nhất. Gây ra bởi một đột biến di truyền. Trong kiểu biến đổi này, thực vật biểu hiện hai cấu trúc nhiễm sắc thể khác nhau trong một cây, trong đó một số tế bào có thể tạo ra chất diệp lục và một số khác thì không. Kết quả là tạo ra sản phẩm là lá hoặc thân có mảng màu trắng hoặc vàng xen lẫn với màu xanh lục.
Kiểu đột biến Chimera có thể xuất hiện ngẫu nhiên trên lá của cây, hoặc nó có thể nhất quán và đối xứng trong toàn bộ cây.Có ba loại đột biến Chimera được công nhận, gồm mericlinal, periclinal và sectorial. Chúng được phân biệt tùy theo số lượng lớp mô thực vật có liên quan và vị trí xảy ra đột biến trên đỉnh của điểm phát triển.
Lý giải sự hiếm có của các cây đột biến thể Chimera
Một điều quan trọng cần lưu ý đối với kiểu đột biến Chimera là khả năng duy trì của chúng. Bởi thể đột biến này có thể ổn định hoặc không ổn định. Chúng có nhiều khả năng sẽ “hồi xanh” – khi lá và thân mất các mảng đột biến. Vì thế khi chơi các dòng var thể này như Monstera Albo Borsigiana, Monstera Aurea, Syngonium Aurea,… bạn sẽ thường nghe đến cụm từ “xổ số”… Bởi, có một sự may rủi và tâm linh không hề nhẹ khi trồng chúng!!!
Và vì tính không ổn định như đã kể, những cây mang đột biến kiểu Chimera thường chỉ có thể nhân giống thành công từ node, và hầu như không thành công khi nhân giống bằng rễ hoặc hạt. Đây cũng là một trong những lý do khiến những cây đột biến Chimera thường hiếm và có giá thành cao.
Pattern-Gene, Pigmented, hoặc Natural Variegation
Đây không hẳn là một kiểu đột biến bởi những hoa văn màu sắc đa dạng của thể này được ghi vào DNA của cây và được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Những hướng dẫn di truyền này sẽ tạo ra lá với nhiều màu sắc, hoặc nhiều họa tiết thú vị. Vì thế chúng được gọi là Pattern-Gene hoặc Pigmented (đột biến sắc tố) hoặc Natural Variegation (đột biến tự nhiên).
Một họ cây phổ biến có kiểu đột biến này là Marantaceae, gồm chi Calathea – nhà “tiểu thư” đuôi công hoặc Begonia – nhà thu hải đường. Ví dụ về sự di truyền luôn được duy trì, một cây Maranta sẽ luôn ra lá mới với họa tiết xương cá màu đỏ trên nền lá xanh đặc trưng. Còn một cây Begonia sẽ luôn có một lớp lông mịn và viền răng cưa ngoài viền lá.
Và dù rằng mức độ xuất hiện của kiểu đột biến này diễn ra hoàn toàn tự nhiên, nhưng chúng ta vẫn có thể can thiệp để tạo ra giống mới. Bằng phương pháp lai tạo có chọn lọc, các giống lai mới với họa tiết lá mới, màu sắc khác hơn sẽ được sinh ra.
Reflective hoặc Blister Variegation (đột biến thể đối xứng hoặc phồng rộp)
Đây cũng là một kiểu đột biến khá phổ biến ở các cây trồng trong nhà của chúng ta. Ở trường hợp này, có những túi khí được hình thành ở giữa hai lớp biểu bì của lá, lớp trên không có sắc tố và lớp dưới có sắc tố. Kết quả là khi ánh sáng chiếu qua các túi khí, chúng được phản xạ lại và khiến ta nhìn thấy lá có các đốm màu bạc và trông như có nhũ. Và vì các túi khí là một phần trong cấu tạo di truyền, thể đột biến này cũng như trên có thể di truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, bất kể nhân giống bằng thân, cành hay hạt giống.
Lá dưa hấu (Watermelon Peperomia) là một trong số những cây có thể đột biến này. Các đường sọc lá bạc tạo nên biệt danh của cây thực chất là các túi khí ẩn được phản chiếu dưới lớp biểu bì. Tuy nhiên, cách thể hiện của kiểu đột biến này không phải lúc nào cũng đối xứng. Điển hình như cây trầu bà lụa (Scindapsus clipart – hay Satin Pothos) với các đốm bạc xuất hiện ngẫu nhiên.
Trầu bà lụa (Scindapsus clipart – hay Satin Pothos)
Ngoài ra, còn có một kiểu thể hiện thú vị của kiểu đột biến Reflective – khi xuất hiện dọc theo gân lá. Chúng thường thấy ở một số cây Aroid như Anthuriums, Alocasias và Philodendrons. Chẳng hạn như Anthurium clarinervium, Alocasia Frieddek và Philodendron gloriosum đều có biểu hiện phản chiếu – vết phồng rộp dọc theo gân lá. Đẹp mê ly!
Alocasia frydek
Viral Variegation
Điều bất ngờ là khi có một số kiểu đột biến lại do virut gây ra, chẳng hạn như vi rút Mosaic. Các virut này gây ra sự phá vỡ một phần chất diệp lục dẫn đến các mảng đổi màu bất thường, thường là màu trắng hoặc vàng, trên bề mặt lá.
Trên đây là một chút thông tin mình sưu tầm được và biên soạn lại. Rất hy vọng là chúng đã có ích cho bạn trong hành trình “cắn lá” và trở thành đồng nghiện.
Nguồn tham khảo:
PISTILS NURSERY – Variegated Indoor Plants: The Science Behind The Latest Houseplant Trend
Wikipedia – Variegation
Xem thêm các bài viết liên quan:
Tìm hiểu về Rễ khí sinh (Aerial roots) trên Monstera Deliciosa
Điểm danh họ cây Ficus trồng trong nhà mà nhà sưu tầm phải có
